Kościół w Gorzanowie
Kościół w Gorzanowie należy zaliczyć do cenniejszych przykładów wczesnobarokowej architektury sakralnej Czech, Moraw i Ziemi Kłodzkiej. To jeden z pierwszych zbarokizowanych kościołów na terenie Ziemi Kłodzkiej, unikatowy ze względu na ogólną koncepcję architektoniczną i istnienie wczesnobarokowych sztukaterii o wybitnej wartości artystycznej. Sztukaterie te porównywalne pod względem bogactwa i form ze sztukateriami pałacu w Gorzanowie, groty w parku pałacowym i kaplicy Św. Barbary przy gorzanowskim kościele. Wszystkie te sztukaterie jednorodne, stylistycznie jednolite, wykonane przez artystów z jednego środowiska twórczego.
Historia
Kościół w Gorzanowie wzmiankowany był po raz pierwszy w roku 1341. Obecny został zbudowany w okresie gotyku. Od 1564 r. był użytkowany przez protestantów, a po 1624 r. ponownie przez katolików. Przed 1658 r. kościół ten został przebudowany, zapewne na zlecenie hrabiego von Herberstein, który udostępnił budowniczych i sztukatorów czynnych przy przebudowie → pałacu Gorzanowie. Przebudowa kościoła została przeprowadzona w stylu wczesnego baroku północnowłoskiej proweniencji, przez Lorenza Nicella lub Jacopo Carove, związanych z praskim przedsiębiorstwem budowlanym Carla Luragi. Ponadto przy budowie czynni byli także budowniczowie, kamieniarze, rzeźbiarze i sztukatorzy pracujący wcześniej w Náchodzie w Czechach: Baptista Spinetti, Biaggo Verde, Domenico Rossi, Andrea Cyrus i Carlo Serena. Został zachowany dawny układ przestrzenny kościoła, i nie wykluczone, że już zapewne wówczas powiększono wnętrze kościoła o dwie boczne kaplice Św. Józefa i Św. Rodziny (Św. Anny), choć może zbudowano je dopiero w 1708 r. W każdym razie w latach 1646-1658 ujednolicono bryłę kościoła przez wciągnięcie przypór prezbiterium w lico muru oraz wieży w korpus, przez nadanie odpowiedniej wysokości przybudówce z zakrystią i lożą patronacką i nakrycie korpusu kościoła jednym dachem. Ponadto po raz pierwszy w architekturze Ziemi Kłodzkiej połączono fasadę wieżową i bezwieżową z charakterystycznym szczytem wolutowym, na wzór fasady kościoła Il Gesu w Rzymie (1568-1584). Na wzorach z budownictwa świeckiego wykonano nowy wystrój elewacji. Nad nawą założono pozorne, drewniane, spłaszczone sklepienie kolebkowe upodobnione do nieckowego. Wbudowano w nawę drewniany, głęboki chór muzyczny o formach architektonicznych, z wklęśle zarysowaną partią czołową. Gotyckie sklepienie prezbiterium, górne partie ścian, sklepienia nawy i kaplic, wnętrza baptysterium, loży patronackiej oraz w klatek schodowych, ozdobiono bogatą dekoracją sztukatorską w stylu wczesnego baroku na bazie północnowłoskiego manieryzmu. W 1676 r. podwyższono wieżę kościelną. Jej hełm odbudowano w 1681 r.. W 2 poł. XVIII w.? wykonano bardzo skromny portal. Kościół remontowano w XIX w.
Opis
Pierwotnie inkastelowany kościół par. pw. Św. Marii Magdaleny zlokalizowany jest w pn. części wsi, niedaleko zespołu pałacowego, na terenie cmentarza otoczonego murem z → kaplicami Św. Barbary, Franciszka Ksawerego i Memento Mori oraz z dwoma wczesnobarokowymi budynkami bramnymi z ok. poł. XVII w. Jednonawowy kościół ma nieznacznie wyodrębnione prezbiterium zamknięte trójbocznie, nakryte gotyckim sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Nawę z pozornym, spłaszczonym sklepieniem kolebkowym otwiera się poprzez pary arkad ku bocznym kaplicom ze sklepieniami zwierciadlanymi. W zach. części nawy znajduje się głęboki, drewniany chór muzyczny oparty na toskańskich, drewnianych kolumnach, zabezpieczony zaślepioną, tralkową balustradą. Nawa poprzedzona jest wieżą flankowaną w przyziemiu przez baptysterium i klatkę schodową na chór muzyczny. Korpus kościoła nakryty jest jednym dachem. Przy prezbiterium wznosi się przybudówka z zakrystią i lożą patronacką. Elewacje kościoła rozczłonkowane są artykulacją złożoną z pilastrów wielkiego porządku, belkowania i dekoracji ornamentalnej: kartuszy i zawieszonych na wstęgach festonów, girland oraz draperii. Dodatkowo fasada została zwieńczona szczytem wolutowym zachodzącym na elewację wieży, której górne kondygnacje ożywiono ślepymi oknami w formie czworolistnych płycin i tralkowymi balustradami. Wieża nakryta jest spłaszczonym, baniastym hełmem z latarnią. Wnętrza kościoła ozdobiono bogatymi, wczesnobarokowymi sztukateriami: kartuszami m.in. heraldycznymi, maszkaronami, wicią akantu, bukietami i girlandami zawieszonymi na wstęgach, draperiami, motywami muszlowymi, puttami i hermami. Żebra gotyckiego sklepienia prezbiterium ukryto w wałkach z liści laurowych, a wsporniki — w konsolach stylizowanych na kapitele kolumn. Wyposażenie kościoła stanowią: późnobarokowy ołtarz główny z lat 1770-1780 przypisywany Michaelowi Ignatzowi Klahrowi, dwa ołtarze boczne w późnobarokowych ramach, ambona z polichromowanymi figurami oraz witraże z końca XIX w.
Zabytek dostępny przez cały rok, możliwość zwiedzania wnętrza po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.
Oprac. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 26.06.2015 r.
Bibliografia
- Album der Graffschaft Glatz oder Abbildungen der Städte, Kirchen, Klöster, Schlösser und Burgen derselben von mehr als 150 Jahren, herausgegeben von Fr. Aug. Pompejus, Glatz (1862), w zbiorach Muzeum Narodowego we Wrocławiu.
- Brzezicki S., Nielsen Ch., Grajewski G., Popp D. (red.), Zabytki sztuki w Polsce. Śląsk, Wrocław 2006.
- Kalinowski K., Architektura barokowa na Śląsku w drugiej połowie XVII wieku, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk 1974.
- Kögler J., Historische Beschreibung der Pfarrei Grafenort, 1807, Vierteljahrschrift für Geschichte und Heimatkunde der Grafschaft Glatz, Bd. VII, 1887/8.
- Kurze geschichtliche Nachrichten zum Album der Grafschaft Glatz, Glatz (1862).
źródło: https://zabytek.pl/
Licencja:
Współrzędne: 50.352961, 16.631426
POLECAMY TAKŻE:
