Cerkiew św. Marii Magdaleny w Białymstoku
Świątynia ufundowana została przez Jana Klemensa Branickiego w 1758 jako katolicka kaplica przydrożna pod wezwaniem św. Marii Magdaleny. Wyświęcona została przez księdza Ignacego Massalskiego, późniejszego biskupa wileńskiego. Kaplica należała do altarii św. Rocha, którą hetman Branicki ufundował w 1750. Świątynia została wzniesiona w stylu barokowym w formie rotundy na wysokim wzgórzu, które w XVIII w. położone było poza obrębem miasta.
W związku z przepełnieniem istniejących cmentarzy, prawdopodobnie w 1807 przy kaplicy powstał nowy cmentarz katolicki, wówczas nazywany parafialnym. Według przypuszczeń księdza Tadeusza Krahela w 1814 wydzielono na cmentarzu część unicką i prawosławną.
Trudna do ustalenia jest data przejęcia kaplicy przez Cerkiew prawosławną. Białostocki historyk Piotr Chomik uważa, że z pewnością nie był to rok 1865 jak pisał ksiądz Jan Kurczewski. Już w 1860 bowiem z inicjatywy prawosławnej (pierwotnie greckokatolickiej aż do skasowania unii brzeskiej przez władze rosyjskie w 1839) parafii św. Mikołaja przeprowadzany był remont i rozbudowa kaplicy. Kaplica wyświęcona została w obrządku prawosławnym 25 lipca 1861 przez ówczesnego proboszcza cerkwi św. Mikołaja Jana Sitkiewicza. Do następnej przebudowy doszło w 1865, a w 1891 świątynię ogrodzono.
W latach 1957–1958 toczył się proces przez Sądem Powiatowym w Białymstoku pomiędzy Cerkwią prawosławną a Kościołem rzymskokatolickim o prawo własności do cmentarza i kaplicy. Wyrok przyznawał 2/3 cmentarza oraz świątynię katolikom. Obie strony złożyły odwołanie, jednak do sprawy nie doszło ze względu na przejęcie przez miasto spornej nieruchomości z zamiarem urządzenia na niej parku miejskiego. W 1964 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej wydało ostateczną decyzję, w której poinformowano Cerkiew, że może ona wydzierżawić od miasta kaplicę i teren wokół niej. Sprawę uregulowano prawnie dopiero w 1991, przekazując część wzgórza (409 m²) Polskiemu Autokefalicznemu Kościołowi Prawosławnemu (werdykt zatwierdzono w 2006).
W 1995 powstała wojskowa parafia Świętych Piotra i Pawła, dla której cerkiew św. Marii Magdaleny stała się świątynią parafialną.
Cerkiew wpisano do rejestru zabytków 20 października 1966 pod nr A-199.
źródło: Wikipedia
Współrzędne: 53.129903,23.148389
tagi: białystok bialystok cerkiew
