Rzekome potwierdzenie uposażenia klasztoru benedyktynów w Mogilnie
Zakon benedyktynów trafił do Polski u zarania jej państwowości w X wieku; z jego szeregów wywodzili się najpewniej pierwsi polscy biskupi Jordan i Urger, benedyktynem by również św. Wojciech. Historia tego zakonu liczy sobie zatem w naszym kraju już ponad tysiąc lat. Zakładanie klasztorów benedyktyńskich wiąże się natomiast z następnym, XI stuleciem. Jeśli nie liczyć krótkotrwałej i zakończonej tragicznie misji odłamu zakonu reguły św. Romualda (kamedułów) w czasach Bolesława Chrobrego, to ich początki sięgają panowania Kazimierza Odnowiciela i jego syna Bolesława Śmiałego. Z czasami tych dwóch władców tradycja wiąże powstanie dwóch najstarszych klasztorów benedyktyńskich w podkrakowskim Tyńcu i kujawskim Mogilnie.
W archiwum dawnego klasztoru benedyktynów w Mogilnie natrafiono w XIX wieku na interesujący średniowieczny dyplom, rzucający rzekomo nowe światło na początki obecności tego zakonu na ziemiach polskich. Dokument, przechowywany obecnie w Archiwum Państwowym w Bydgoszczy, miał jakoby zostać sporządzony w Kruszwicy w kancelarii księcia Mieszka Starego. Akt ten potwierdza pierwotne uposażenie klasztoru w Mogilnie przez Bolesława Śmiałego w roku 1065; wymienia kilkadziesiąt miejscowości położonych w Wielkopolsce, Kujawach, Mazowszu, a nawet Pomorzu Gdańskim. Z racji swojej treści stał się on nie tylko przedmiotem dogłębnych badań uczonych, ale i przyczyną wielu kontrowersji i dyskusji. Potwierdzenie okazało się falsyfikatem, sporządzonym najprawdopodobniej pod koniec XIII wieku, a figurująca na nim data 5 września 1103 roku jest fałszywa i nie odnosi się zresztą nawet do czasów Mieszka Starego.
Pytaniem, które w związku z tym uczeni sobie zadają, jest też kwestia wiarygodności samego pierwotnego uposażenia z 1065 roku, gdyż jedynym śladem owego nadania jest wspomniany falsyfikat. Część uczonych skłonna jest uznać za wiarygodną tradycję pierwotnego nadania Bolesława Śmiałego, opartego jeśli nie na oryginalnym dokumencie królewskim, to przynajmniej na zapiskach wewnątrzklasztornych. Badania archeologiczne potwierdziło bowiem XI-wieczną metrykę klasztornego kompleksu mogileńskiego, co stawia w rzędzie możliwych do przyjęcia hipotez również wiarygodność wspomnianego uposażenia przez władcę.
A. F.
Ilustracja: Dyplom rzekomo potwierdzający uposażenie klasztoru Benedyktynów w Mogilnie przez Mieszka III Starego. Domena publiczna.
O ile nie jest to stwierdzone inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Muzeum Historii Polski.
