Pałac w Prośnie
W 1667 roku, na zlecenie ówczesnego właściciela majątku Jerzego Fryderyka - starosty ryńskiego, architekt Józef Naronowicz-Naroński wznosi nowe barokowe założenie pałacowe. Był to pałac o wyraźnie rysującym się korpusie głównym budynku, który był zdobiony trzema naczółkami i spadzistym dachem. Ponadto w zakolu rzeki Guber umiejscowiony był park krajobrazowy, a w południowo-wschodniej części założenia liczne budynki gospodarcze.
Dla potrzeb majątku von Eulenburgów do założeń pałacowych i otoczenia gospodarczego na przestrzeni lat wznoszono liczne budynki jak wybudowana w 1737 roku stajnia o konstrukcji szachulcowej wraz ze spichlerzem czy pochodząca z 1886 kuźnia. Szacuje się, iż w 1913 majątek rodu miał powierzchnię 3036 ha ziemi i obejmował m.in.: kilka wsi, liczne folwarki, mleczarnie, cegielnie czy młyny.
Sam płac w niezmienionej formie przetrwał jako główna siedziba rodu aż do II połowy XIX wieku. Wtedy to, w latach 1860- 1875, na zlecenie Ryszarda Botho von Eulenburga (1838–1909), dokonano przebudowy, w modnym ówcześnie, stylu neogotyckim. Efektem była budowla bardziej przypominająca zamek niż rodową rezydencję szlachty. Wzniesiona z czerwonej cegły klinkierowej budowla posiadała liczne wieże i sterczyny, a w środku panował przepych.
Na początku XX wieku właścicielem majątku był syn Ryszarda, lokalny działacz Fryderyk (1874–1937), który zginął w wypadku samochodowym. Po nim pałac przejął jego syn Mortimer (1905–1994). Był on ostatnim właścicielem Prosny, który pod koniec wojny dostał się do niewoli radzieckiej, skąd w 1946 wrócił do Niemiec. Podczas ofensywy Armii Czerwonej na Prusy Wschodnie w styczniu 1945, majątek zajęli Rosjanie. Stacjonowali tu do 1946 roku, cały ruchomy majątek został rozkradziony a wnętrza i pałac zdewastowane. Pozostały jedynie szafy biblioteczne i kilka zniszczonych mebli. Ocenia się, iż w 1948 pałac był zniszczony w 50%.
W okresie powojennym, kompleks zarządzany przez PGR pozbawiony był podstawowej konserwacji technicznej i popadł w ruinę. Obecnie przy pozostałościach pałacu wciąż znajduje się pochodząca z 1737 stajnia ze spichlerzem wzniesiona w technice tzw. muru pruskiego oraz schodkowa kuźnia. Aktualnie, zarówno pałac, z którego zachowały się tylko elewacje, jak i park krajobrazowy czy budynki gospodarcze znajdują się w bardzo złym stanie.
Sam pałac leży w zakolu rzeki Guber i został założony na planie zbliżonym do litery L. Jest to neogotycka budowla, powstała w wyniku przebudowy barokowego założenia pod koniec XIX wieku. Charakteryzuje się nieregularną bryłą przypominającą zamek. Zachowały się jedynie elewacje budynku, która wyłożona jest czerwoną klinkierowa cegłą, uzupełnioną charakterystycznymi łukowatymi oknami. Przy budynku, obok licznych pozostałości po neogotyckich pinakielach, znajduje się wysoka, ceglana, górująca nad założeniem, czworoboczna wieża widokowa. Przy wieży natomiast znajduje się cylindryczna klatka schodowa i pozostałości po arkadowej galeryjce. Cały korpus pałacu był bogaty w liczne detale i zdobienia, jak balustrady, galerie czy kute stalowe kraty, które wykonane były z niezwykłą starannością. W ruinach założenia znajduje się także częściowo zasypana piwnica.
Przy pałacu, w zakolu rzeki, znajdował się krajobrazowy ogród w stylu angielskim. Park, którego już nieliczne dzisiaj 200-letnie pozostałości otaczają założenie, bogaty był w kasztanowce, dęby, więzy, lipy czy jesiony. Zachował się w nim także fragment kamiennej groty nad rzeką.
źródło: Wikipedia
