Zamek w Lublinie
Początki zamku związane są z powstaniem w XII wieku kasztelanii lubelskiej. Za czasów Kazimierza Sprawiedliwego został wzniesiony na wzgórzu gród umocniony drewniano-ziemnym wałem. W 2 połowie XIII lub w początku XIV wieku w obrębie górnej części grodu wybudowano murowaną wieżę obronno-rezydencjonalną (donżon, stołp). Wieża była pierwszym murowanym obiektem zamku.
W XIV wieku za panowania Kazimierza Wielkiego wzniesiono murowany zamek otoczony murem obronnym z bramą od zachodu. Wybudowano pierwszy gotycki pałac dla króla oraz basztę żydowską. Zamek, leżący na królewskim szlaku z Krakowa do Wilna, cieszył się zainteresowaniem i opieką Jagiellonów. Tu pod kuratelą Jana Długosza wychowali się synowie Kazimierza Jagiellończyka.
Około 1520 roku Zygmunt Stary zapoczątkował przebudowę zamku na okazałą renesansową rezydencję królewską, zatrudniając między innymi włoskich mistrzów sprowadzonych z Krakowa. Wybudowano nową bramę z wieżą, czworoboczną basztę, kamienicę Grodzką, podwyższono pałac królewski ozdabiając go attykami.
W 1569 roku w murach zamku obradował sejm, na którym podpisano akt unii polsko-litewskiej – unię lubelską. 19 lipca 1569 na sejmie w Lublinie książę pruski Albrecht Fryderyk Hohenzollern złożył hołd lenny Zygmuntowi II Augustowi, co obecny wówczas Jan Kochanowski opisał w utworze „Proporzec albo hołd pruski”.
Pomiędzy 1635-1642 rokiem pod kierunkiem Jana Cangerle zamek prawdopodobnie wyremontowano. W 1648 roku z zamku kierował działaniami wojennymi król Jan Kazimierz. W latach 1655-1657 zamek zajmowały wojska szwedzkie, węgierskie i moskiewskie, co doprowadziło do jego ogromnych zniszczeń. Ocalały jedynie najstarsze budowle – kaplica i donżon. W 1743 roku starosta Jakub Zamojski wzniósł nowe budynki kancelarii i archiwum, a w 1773 roku budynek dawnej bramy wjazdowej został przebudowany na cele mieszkalne przez starostę Wincentego Potockiego.
W latach 1824-1826, z inicjatywy Stanisława Staszica i według projektu S. Stompfa, wzniesiono na wzgórzu nową budowlę w stylu neogotyku angielskiego, przeznaczoną na więzienie kryminalne Królestwa Kongresowego. Funkcję więzienia zamek pełnił przez 128 lat.
W latach 1831-1915 było tu więzienie carskie, głównie dla uczestników walk o niepodległość, m.in. powstańców styczniowych 1863 roku.
W okresie 1918-1939 obok więźniów kryminalnych odbywali tu karę członkowie ruchu komunistycznego, za przynależność do nielegalnej Komunistycznej Partii Polski.
II wojna światowa i okupacja (1939-1944) to okres funkcjonowania więzienia hitlerowskiego, przez które przeszło 40 tys. osób, głównie członków ruchu oporu. Duża część więzionych zginęła w egzekucjach i obozach śmierci. 22 lipca 1944 roku, przed opuszczeniem Lublina, hitlerowcy dokonali masowego mordu 300 więźniów zamku.
Po wyzwoleniu spod okupacji hitlerowskiej w sierpniu 1944 roku zorganizowano na zamku polityczne więzienie karno-śledcze, podległe władzom sowieckim, a następnie Urzędowi Bezpieczeństwa Publicznego. W latach 1944-1954 więziono tu około 35 tys. Polaków przeciwstawiających się komunistycznemu zniewoleniu. Spośród 515 wydanych wyroków śmierci życie straciły 333 osoby.
Po likwidacji więzienia w dniu 13 stycznia 1954 roku więźniów politycznych przewieziono do więzienia w Chełmie, a po przeprowadzeniu prac remontowych zamek przeznaczono na cele kultury. Od 1957 roku jest siedzibą główną Muzeum Lubelskiego, założonego w 1906 roku.
źródło: Wikipedia.pl
Zamek w Lublinie na starych zdjęciach, rycinach i pocztówkach:
Zamek Królewski w Lublinie (1920-1935); źródło: Polona.pl
Zamek Królewski w Lublinie (ok. 1906); źródło: Polona.pl
Zamek Królewski w Lublinie (1915-1930); źródło: Polona.pl
Zamek Królewski w Lublinie (po 1939); źródło: Polona.pl
Lublin, Baszta Zamkowa (1918); źródło: Polona.pl
Zamek Królewski w Lublinie (po 1906); źródło: Polona.pl
Zamek Królewski w Lublinie (1915-1930); źródło: Polona.pl
Zamek Królewski w Lublinie (1917); źródło: Polona.pl
Zamek Królewski w Lublinie (przed 1977); źródło: Polona.pl
Zamek Królewski w Lublinie (przed 1977); źródło: Polona.pl
Zamek Królewski w Lublinie (1839); źródło: Polona.pl
Zamek Królewski w Lublinie (1839); źródło: Polona.pl
Współrzędne: 51.250528,22.571733
tagi: lublin lublinie zamek
