Zamek krzyżacki w Przezmarku
Pierwszy zamek krzyżacki w Przezmarku został wzniesiony z drewna w II połowie XIII w. Wznoszenie nowego, tym razem z cegły, zainicjował komtur dzierzgoński Luter z Brunszwiku, pełniący równocześnie obowiązki wielkiego szatnego zakonu. Obiekt stanął na miejscu dawnego grodu pruskiego; prace trwały od 1316 do 1331. Początkowo na zamku rezydował prokurator krzyżacki, następnie obiekt stał się siedzibą wójta. Chociaż zamek położony był w bardzo dogodnym do obrony miejscu, w 1410 został przejęty bez walki przez wojsko Władysława Jagiełły, by już rok później wrócić do Krzyżaków na mocy I pokoju toruńskiego (1411). W 1414 obiekt został ponownie zdobyty przez wojska polskie i poważnie zniszczony, jednak wrócił do zakonu, który – wobec doszczętnego zniszczenia pobliskiej warowni dzierzgońskiej – dokonał poważnej rozbudowy i wzmocnienia zamku. W 1437 zamek stał się siedzibą komtura, przeniesiono również do niego sąd ziemski. Mimo tego zamek został zdobyty przez mieszczan z Elbląga w czasie wojny trzynastoletniej, po czym odbity przez Krzyżaków, a następnie oblegany przez wojska polskie. Udało im się jednak zdobyć tylko obszar przedzamcza.
Począwszy od 1508 zamek znajdował się w rękach biskupów pomezańskich, a od 1521 w rękach prywatnych rodzin von Egmon i von Werdte. W związku z tym w latach 80. XVI wieku przeszedł kolejną przebudowę, która miała uczynić z niego rezydencję w miejsce budowli typowo obronnej. W 1626 właściciele Przezmarka poparli Szwedów i kilkakrotnie udostępnili im zamek w celu zaopatrywania w żywność. W czasie potopu szwedzkiego podupadły budynek stał się stałą kwaterą szwedzką. Przez cały XVIII i XIX wiek obiekt, chociaż mieścił Urząd Ziemski, był poważnie zaniedbany, a proces jego popadania w ruinę został przypieczętowany, gdy pod koniec XVIII stulecia rozpoczęto rozbiórkę murów w celu pozyskania budulca na folwark i zbór ewangelicki. W roku 1935 podjęto nieukończone prace konserwatorskie oraz porządkowanie ruin. Z kolei w 1958 wieża i zachowane obiekty na przedzamczu zostały zaadaptowane na ośrodek wczasowy (wzniesiono wówczas zespół drewnianych domków turystycznych). Obecnie zamek jest w rękach prywatnych.Pierwotny wjazd do zamku prowadził przez przedbramie, dziś całkowicie zniszczone. Prowadziło ono na przedzamcze, na którym wznosiła się zachowana do dnia dzisiejszego, wzniesiona na prostokątnym planie wieża (35 metrów wysokości) oraz zespół budynków gospodarskich (zachowanych w ruinie). Wieża zamkowa pełniła zarówno funkcje obronne i sygnalizacyjne, typowe dla zamków krzyżackich, jak również więzienne (piwnice). Na przedzamczu znajdowała się jeszcze jedna, cylindryczna wieża.
Na teren głównego zamku prowadził dodatkowy most zwodzony ponad mokrą fosą (obecnie wysuszona). Zamek główny był czworobokiem o wymiarach 47 metrów na 73 metry, otoczonym dwiema liniami murów obronnych. Podstawowym komponentem tej części założenia był początkowo dwukondygnacyjny, zamieszkiwany przez rycerzy budynek z kapitularzem i kaplicą, w późniejszym okresie istnienia obiektu rozbudowany. Budynek ten łączył się z wieżą pełniącą funkcje sanitarne, wieżą obronną oraz wieżą-skarbcem. Z wymienionych baszt do dnia dzisiejszego zachował się jedynie fragment tej ostatniej. Pozostały również niewielkie fragmenty murów zewnętrznych oraz zarys położonej w skrzydle wschodnim sali opartej na granitowych filarach. Czytelny jest też zarys bramy wjazdowej.
źródło: Wikipedia
Współrzędne: 53.859200, 19.495340
tagi: przezmark przezmarku
