Idea założenia uniwersytetu w Warszawie pojawiła się już w umysłach oświeceniowych elit skupionych wokół króla Stanisława Augusta. Mimo to z powodu różnorodnych przeciwności politycznych plan ten nie został zrealizowany. Doczekał się wcielenia w czyn po powstaniu Królestwa Kongresowego w 1815 r., w którego granicach nie znalazł się ani Kraków, ani Wilno ze swoimi "starożytnymi" wyższymi szkołami. W listopadzie 1816 r. król (i cesarz rosyjski zarazem) Aleksander I wydał dekret ustanawiający nową uczelnię. Już 31 grudnia powstała Rada Ogólna Szkoły Głównej Warszawskiej, naczelny organ władzy uniwersyteckiej, w której skład weszli m.in. językoznawca Samuel Bogumił Linde, biskup Adam Prażmowski oraz prawnik Jan Wincenty Bandtkie.
Po raz pierwszy nazwę "uniwersytet" zastosowano 29 marca 1817 r.; później ustaliła się ona jako Uniwersytet Królewsko-Warszawski. Na wiosnę 1818 r. wydano Tymczasowe wewnętrzne urządzenie uniwersytetu. Uczelnia miała pięć wydziałów, z czego dwa, Prawa i Nauk Administracyjnych oraz Medycyny, wywodziły się z oddzielnych szkół powstałych jeszcze w Księstwie Warszawskim. Ponadto założono następujące wydziały: Teologiczny, Filozofii i Sztuk Pięknych. 2 marca 1818 r. na pierwszego rektora wybrano księdza pijara Wojciecha Anzelma Szweykowskiego, dziekana wydziału Teologicznego. 14 maja odbyła się uroczysta inauguracja uniwersytetu, z mszą w kościele św. Krzyża. Oficjalnie odczytano też królewskie potwierdzenie dla wyboru rektora i reszty władz. Wybito również medal pamiątkowy, składając tym samym hołd twórcy uczelni - królowi-carowi Aleksandrowi. W tym samym okresie ustalono, że świątynią akademicką zostanie pobliski kościół sióstr Wizytek, którą pozostał zresztą do okresu międzywojennego. Na siedzibę uczelni wybrano teren wokół Pałacu Kazimierzowskiego, gdzie też w niedługi czas potem wzniesiono potrzebne (i po dziś dzień istniejące) gmachy.
M. G.-K.
Ilustracja: Nadanie dyplomu stanowienia Uniwersytetu Warszawskiego, obraz Antoniego Brodowskiego z 1828 r., Uniwersytet Warszawski, CC-BY-NC.
Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Muzeum Historii Polski
