Pomnik Adama Mickiewicza, wystawiony w Warszawie w 1898 r., należy do najbardziej znanych monumentów pierwszego z polskich wieszczów narodowych. Idea jego wzniesienia pojawiła się przy okazji setnej rocznicy urodzin poety - 24 grudnia owego roku. W skład komitetu budowy weszli znamienici przedstawiciele ówczesnego społeczeństwa Warszawy i Królestwa Polskiego, jak malarz Wojciech Gerson, architekt Władysław Marconi, pisarz Henryk Sienkiewicz, ziemianin i społecznik Michał książę Radziwiłł, ziemianin Feliks hrabia Czacki oraz prawnik i finansista Kazimierz Natanson. Na cel wzniesienia pomnika udało się zebrać ogromną sumę 235 000 rubli od około 85 tysięcy ofiarodawców o przeróżnym statusie majątkowym i społecznym. Niektóre składki wynosiły jedynie jeden rubel - przyjmowano z wdzięcznością każdą sumę.
Władze rosyjskie z oporami zgodziły się na sam pomnik i jego odsłonięcie, uzależniając swoją zgodę od pozbawienia uroczystości wszelkich aspektów patriotycznych - dlatego też zabroniono mów. Wznoszenie postumentu rozpoczęto pod koniec 1897 r., kolejne prace trwały aż do końca roku następnego. Montowaniem cokołu (z granitu włoskiego), schodów oraz podstawy pod kratę zajmowali się kamieniarze z firmy Norblina. Rusztowanie zostało wzniesione przez firmę Bavensee, a brązowe ozdoby wykonała pracownia braci Łopieńskich. Ozdobna krata o motywach floralnych była natomiast dziełem firmy Zielezińskiego. Sama rzeźba przedstawiająca natchnionego Mickiewicza mierzyła 4,5 metra. Jej autorem był Cyprian Godebski, stale mieszkający i pracujący w Paryżu. Komitet Budowy zapłacił mu 50 tysięcy rubli. Cała oprawa architektoniczna została zaprojektowana przez wybitnych architektów Józefa Piusa Dziekońskiego i Władysława Marconiego.
W trakcie uroczystości odsłonięcia, zgodnie z wcześniejszymi zobowiązaniami, zachowano ciszę, a Maria Konopnicka tak wspominała tę milczącą manifestację: "Oblicze poety stanęło w świetle, w jakim nie stało jeszcze żadne dzieło sztuki: w świetle płonących serc - wielu tysięcy". Monument został zniszczony w czasie II wojny światowej, lecz po odnalezieniu w Hamburgu jego fragmentów, wykonano kopię i odsłonięto ją w 1950 r. dla uczczenia Roku Mickiewiczowskiego. To właśnie w tym miejscu w styczniu 1968 r. odbyła się manifestacja studencka przeciwko zdjęciu z afisza Dziadów w reżyserii Kazimierza Dejmka.
M. G-K.
Fotografia: pomnik Adama Mickiewicza chwilę przed odsłonięciem, zdjęcie z albumu upamiętniającego to wydarzenie, Polona, CC-BY-NC.
O ile nie jest to stwierdzone inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Muzeum Historii Polski.
